Previranja u svetu krajem druge dekade XX veka
dovela su do raseljavanja i nejneobičnijih preseljenja čitavih etničkih
grupa. Tako su se između 1920. i 1944. godine na ulicama Beograda mogli
sresti ljudi niskog rasta, zdepaste građe, širokog lica i istaknitih jagodica
i izrazito crne kose koju su neki od muških pripadnika tih neobičnih doseljenika
vezivali u čvor, a čelo im prekrivale šiške.  Samo
retki, bolje upućeni stanovnici Beograda su znali da se radi o Kalmicima.
"Daleko tamo, iza "Cvetkove Mehane", u Malom Mokrom Lugu, gde su generacije Beograđana, koje još i danas žive, odlazile sve do pre Svetskog rata u lov, bačena valom Ruske revolucije, nastanila se je Beogradska Kalmička kolonija. Taj kraj se sve više izgrađuje. On sve više postaje Beograd, mada za sada još čuva odlike nekadanje stare Palilule ili Dorćola... Tihi, nečujni, sa njihovim kosim obrvama, spljoštenim nosevima i mongolskim lobanjama, susreću se tu, po Učiteljskoj, Kozarčevoj, Mis Irbijevoj, Crnopotočkoj, i drugim ulicama naselja Kralja Aleksandra ovi sinovi Amura. Mirni, radni, oni prolaze nečujno, kao bojeći se da se nekome ne zamere, da nekome ne učine što nažao... U Beogradu se slabo primećuju. Ovde pak, u časove kada se dolazi sa rada, vidi se malo veći broj njih, njihovih žena i njihove dece. Nikad bučnih objašnjenja, nikad larme, nikad pijanstva a anali Beogradske policije nisu zabeležili ni jednog Kalmika. Njih je, međutim tri stotine a tu su već 20 godina!... Sinove stepe varoš guši. Visoke zgrade smanjuju im vidike. Varoška prašina im smeta. Oni su navikli na zelenilo. Zato su otišli na periferiju Beograda. Tamo, gde još ima neobrađenih njiva, gde se još žuti pšenica u leto i gde šušti kukuruz pri vetru, oni se bolje osećaju. Pa i tamo im je neobično. Njihov san bi bio da kolonizuju neko naše selo. Tu, u punoj prirodi oni bi gajili svoje konje, svoju stoku, radili zemlju i bili bi najzadovoljniji... Njihovo veliko zadovoljstvo je njihova budistička crkva. Jedan beogradski industrijalac im je dao zemljište i dosta građevinskog materijala, a Kalmici su radili, davali priloge i - crkva, njihova budistička crkva, osvanula je jednog dana 1929. godine ovde u Beogradu. Jedini budistički kalmički hram u Evropi! Beograd može da bude ponosan..." Tako je 1939. godine pisao u Beogradskim opštinskim novinama dobar poznavalac Kalmika dr. Stevan Popović. Danas Kalmika i njihovog hrama više nema, ali su ostala sećanja i retki pisani istorijski izvori rasuti po arhivama, fondovima, bibliotekama. Retki su danas i žitelji glavnog grada koji uopšte znaju da su Kalmici nekada boravili na ovim prostorima. Stoga je ova izložba samo pokušaj da se ovdašnja javnost makar i površno upozna sa istorijom, verom i kulturom Kalmika. Taj pokušaj se čini kroz priču o njihovom hramu - njihovom ponosu, koji je bio središte njihovog okupljanja i glavna podpora njihovom životu u izbeglištvu. S druge strane, ova izložba se može posmatrati i kao pokušaj da se oslika život jedne male i marginalne etničke grupe u kosmopolitskom velegradu kakav je Beograd nekada bio. |